Đánh giá sự nghiệp Pierre Pigneau de Behaine

Giám mục đã có công soạn cuốn từ điển tiếng Việt mang tên Dictionarium Anamitico Latinum vào năm 1773, viết chữ Quốc ngữchữ Nôm, giải nghĩa bằng tiếng Latinh, sau được giám mục Taberd biên tập và in thành Nam Việt–Dương Hiệp Tự vị. Cuốn tự điển viết tay này nay còn giữ ở Thư khố Hội Truyền giáo Ngoại quốc tại Paris.

Đội quân người Pháp do Bá Đa Lộc thu nạp cho Nguyễn Ánh có quân số không đông, nhưng nhiều người là sỹ quan có kiến thức quân sự. Họ đã giúp Nguyễn Ánh rất nhiều trong việc xây dựng quân đội theo lối hiện đại, từ việc xây dựng chiến thuật cho tới huấn luyện. Nhà nghiên cứu Maybon, trong cuốn sách "La Relation Bissachère và Histoire moderne du pays d’Annam", in năm 1920 tổng kết công trạng của những người Pháp do Bá Đa Lộc chiêu mộ trong việc trợ giúp Nguyễn Ánh chống Tây Sơn như sau:

“Vai trò của nhóm người can đảm đếm trên đầu ngón tay này, trong sự thiếu vắng thông tin mong đợi, không thể xác định được một cách chi tiết. Nhưng không thể chối cãi được rằng họ đã góp phần lớn lao vào chiến thắng của Nguyễn Ánh. Ấy là chưa kể đến phần của họ trong những trận đánh quan trọng như trận tiêu diệt hạm đội của Tây Sơn năm 1792 và những trận dẫn đến chiến thắng Huế năm 1801. Người ta không khỏi khâm phục công trình tạo mà họ đã thực hiện trong những điều kiện không mấy thuận lợi: họ đã xây dựng một nền hải quân theo lối Tây phương và thành lập đội ngũ thủy binh; họ đã huấn luyện quân đội, họ đã đưa kỷ luật vào quân đội, thành lập những cấp chỉ huy; họ đã đúc đại bác, dạy cho người An Nam cách dùng trái phá, họ đã tạo ra đội ngũ pháo binh lưu động mà sự di chuyển đã khiến quân Tây Sơn khiếp viá; họ đã xây dựng những thành đài.”

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Pierre Pigneau de Behaine http://books.google.com/books?id=Jskyi00bspcC&pg=P... http://books.google.com/books?id=NiIPAQAAIAAJ&pg=P... http://books.google.com/books?id=YgA1kBqOZYgC&pg=P... http://namkyluctinh.org/a-lichsu/tngocquang-saigon... http://hannom.org.vn/web/tchn/data/8402v.htm http://vietnamnet.vn/psks/2005/08/480325/ https://thuvienphatviet.com/ton-that-thien-ton-gia... https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Pignea... https://www.irfa.paris/fr/notices/notices-biograph...